Het is mogelijk dat je nog nooit van de klieren van Skene hebt gehoord. Veel mensen niet. Toch zijn de klieren van Skene, die de urinebuis omhullen en vaak de “vrouwelijke prostaat” worden genoemd, verantwoordelijk voor de vrouwelijke ejaculatie – wat een evolutionair verdedigingsmechanisme kan zijn om je te beschermen tegen UWI’s.

Als de klieren van Skene geïnfecteerd of ontstoken raken, is er sprake van een aandoening die skenitis wordt genoemd. Skenitis kan leiden tot urinewegsymptomen die lijken op die van een UWI en tot abcessen en cysten in de klieren van Skene. Skenitis wordt echter vaak niet of verkeerd gediagnosticeerd.

Dus hoe weet je of een infectie in de klieren van Skene kan bijdragen aan terugkerende of chronische symptomen van UWI? Laten we eerst de anatomie van deze kleine maar belangrijke klieren bekijken.

Spring naar sectie:

• Wat zijn de klieren van Skene? >>>>
• Ontsteking van de klieren van Skene >>>>
• Skenitis en urethraal syndroom >>>>
• Skenitis en vulvodynie >>>>
• Behandeling van skenitis >>>>

De klieren van Skene, ook wel de kleine vestibulaire klieren of paraurethrale/periurethrale klieren genoemd, zijn twee klieren, elk ongeveer zo groot als een maïskorrel, met openingen ter grootte van een speldenprik.

Waar zitten de klieren van Skene?

De klieren van Skene grenzen aan de urinebuis. Ze worden samen de vrouwelijke prostaat genoemd vanwege hun ligging ten opzichte van de urinebuis en de afscheiding van vrouwelijk ejaculaat.

De uitwendige openingen van de klieren van Skene bevinden zich aan weerszijden van het onderste uiteinde van de urinebuis in de vestibule. De vestibule is het driehoekige gebied tussen de kleine schaamlippen en de clitoris. Dit gebied bevat de urethrale en vaginale openingen.

Intern omhelzen de klieren van Skene de urinebuis op dezelfde manier als de mannelijke prostaat dat doet. Het ejaculaat van de vrouw wordt via de openingen van de Skene-klieren in de vestibule uitgestoten.

Wat is de functie van de klieren van Skene?

Waarom maken de klieren van Skene deel uit van de vrouwelijke anatomie? Eén theorie suggereert dat het klierweefsel en zijn vermogen om vloeistof af te geven zich ontwikkelt in het embryonale stadium voordat de geslachtsdifferentiatie plaatsvindt.

Daarom kan de vrouwelijke prostaat om dezelfde reden bestaan als de mannelijke tepel: ze groeien gewoon voordat het embryo een specifiek mannelijk of vrouwelijk voortplantingssysteem ontwikkelt.

Sommige wetenschappers denken echter dat het evolutionaire doel van de Skene’s klieren is om vrouwelijk ejaculaat vrij te laten, dat de opening van de urinebuis smeert. Vrouwelijk ejaculaat bevat antimicrobiële stoffen die UWI’s kunnen helpen voorkomen.

Aangezien seksuele activiteit een trigger kan zijn voor UWI’s, stellen sommige onderzoekers dat vrouwelijk ejaculaat in dit opzicht deel kan uitmaken van het natuurlijke afweersysteem van het lichaam.

De klieren van Skene kunnen zelfs een cruciale evolutionaire rol spelen. Volgens deze theorie hebben vrouwen die minder vaak een UWI na de seks hebben, vaker seks, wat betekent dat ze meer kans hebben om zwanger te worden en dus hun genen door te geven.

Wat is er bekend over vrouwelijk ejaculaat?

Vrouwelijk ejaculaat is een theelepel vloeistof die kan vrijkomen voor, tijdens of na een orgasme waarbij meestal de G-spot wordt gestimuleerd. Vrouwelijk ejaculaat lijkt op waterige magere melk, heeft een suikerachtige smaak en lijkt qua geur en smaak niet op urine.

Chemisch gezien bevat vrouwelijk ejaculaat hoge hoeveelheden prostaatzuur, fosfatase, prostaat-specifiek antigeen (PSA), glucose en fructose, en lage hoeveelheden ureum en creatinine.

Met andere woorden, de aanwezigheid van al deze fancy chemicaliën betekent dat het vergelijkbaar is met mannelijk ejaculaat, met uitzondering van het sperma. Vrouwelijk ejaculaat werd in veel oude culturen gevierd en zowel Aristoteles als Galen schreven erover.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, zijn vrouwelijk ejaculaat en “squirten” niet hetzelfde. Squirten verwijst naar het plotseling en vaak heftig vrijkomen van heldere vloeistof, meestal tijdens G-spot stimulatie, dat vaak wordt geportretteerd in films voor volwassenen.

Hoewel deze vloeistof enige tijd een mysterie is geweest, heeft onderzoek uitgewezen dat squirten inderdaad urine bevat, samen met kleine hoeveelheden prostaatafscheiding.

In een onderzoek naar squirten plasten vrouwelijke proefpersonen eerst en maakten daarna een echo om vast te stellen dat hun blaas leeg was.

Vervolgens werden de proefpersonen seksueel gestimuleerd totdat ze het gevoel hadden dat ze op het punt stonden om te spuiten. Op dat moment ondergingen ze een tweede echo, die aangaf dat hun blaas plotseling gevuld was.

De proefpersonen gingen vervolgens door met seksuele stimulatie totdat ze spoten. Tot slot kregen ze een derde echo, die aantoonde dat hun blaas weer geleegd was.

Opgemerkt moet worden dat vrouwelijke ejaculatie en/of squirting wel bestaan, en dat sommige mensen een of beide ervaren, terwijl anderen dat niet doen. Deze lichamelijke reacties zijn niet suggestief voor de persoonlijke ervaring van stimulatie of orgasme. Bovendien heeft ongeveer een derde van de mensen met vrouwelijke anatomie geen klieren van Skene.

“Skenitis verwijst naar een ontsteking van de klieren van Skene, waarbij ze gezwollen en pijnlijk worden. Deze ontsteking wordt meestal veroorzaakt door een infectie met bacteriën zoals gonorroe, E. coli, vaginale flora en verschillende colibacteriën. Gonorroe is vooral berucht om het veroorzaken van skenitis.

Skenitis kan voorkomen naast een UWI, wat de behandeling van een UWI bemoeilijkt. We zullen zo meer vertellen over het verband tussen Skene klieren en terugkerende UWI.

Terugkerende skenitis kan leiden tot een abces, een ophoping van pus in de klier. De aanwezigheid van een abces kan worden bevestigd door medisch onderzoek en beeldvorming, zoals een MRI of transperineale sonografie.

Complicaties van Skenitis

Als het niet behandeld wordt, kan de druk van een abces het weefsel scheuren, waardoor de klier van Skene van de urethra wordt gescheiden en een urethraal divertikel ontstaat. Een urethraal divertikel is een zak die ergens langs de urethra ontstaat en zich herhaaldelijk vult met urine. In dit geval is die zak de Skene’s klier zelf.

De pus van een abces kan ook uitharden tot een cyste, die aanvoelt als een kleine parel en een melkachtige substantie bevat. Cysten kunnen operatief worden verwijderd. Abcessen van de klieren van Skene komen het meest voor bij mensen van 30 en 40 jaar en kunnen worden veroorzaakt door diabetes, zwangerschap, fysiek trauma in het gebied en een voorgeschiedenis van een huidaandoening genaamd impetigo.

Skenitis kan ook worden veroorzaakt door vaginale of vulvaire massa’s die Skene’s klierlaesies veroorzaken. Over het algemeen worden dergelijke massa’s operatief verwijderd.

Net als de mannelijke prostaat kunnen de klieren van Skene adenomen ontwikkelen, wat goedaardige kliertumoren zijn, of adenocarcinomen, wat kwaadaardige kliertumoren zijn. Kanker van de Skene-klieren komt echter minder vaak voor dan prostaatkanker.

Symptomen van Skenitis

Zoals bij veel urogenitale aandoeningen kunnen de symptomen van skenitis overlappen met andere diagnoses, zoals urineweginfecties, vaginale infecties en endometriose. Het is dus belangrijk om te onthouden dat het ervaren van een van de volgende symptomen niet noodzakelijkerwijs wijst op een probleem met de Skene klieren:

• Terugkerende urineweginfectie
• Suprapubische pijn (pijn bij of achter het schaambeen)
• Dysurie (pijn bij het plassen)
• Urethrale pijn
• Witte deeltjes of slijm in de urine
• Moeite met plassen
• Vaginale afscheiding
• Er lekt pus uit de klier(en) van Skene (geen vrouwelijk ejaculaat)
• Dyspareunie (pijn tijdens of na het vrijen)
• Plaatselijke gevoeligheid rond de klier(en) van Skene
• Een klein knobbeltje dat met de vingertoppen kan worden gevoeld (dit kan een Skene’s kliercyste zijn of, als het in een ander gebied zit, een genitale massa)

Als de urinestraal steeds in dezelfde richting gaat of als plassen moeilijk gaat, is het mogelijk dat er een cyste in de klier van Skene zit die op de urinebuis drukt en deze misschien zelfs blokkeert.

Kan Skenitis terugkerende UWI’s veroorzaken?

Skenitis en UWI’s zijn tweerichtingsverkeer in de zin dat de infectie van de een zich gemakkelijk kan verspreiden naar de ander, gezien de nabijheid van de klieren van Skene en de urethrale opening. Bacteriën blijven immers niet noodzakelijk waar ze vandaan komen, vooral niet in het urogenitale gebied.

Het is mogelijk dat een infectie in de klieren van Skene fungeert als een reservoir van bacteriën dat enigszins beschermd is tijdens de behandeling van UWI. Zodra de behandeling van de UWI is beëindigd, kunnen bacteriën zich vanuit de klieren in de urinewegen verspreiden, waardoor de cyclus opnieuw begint.

Om het nog ingewikkelder te maken, zijn een aantal symptomen van skenitis en UWI redelijk uitwisselbaar, behalve de mogelijke knobbel van een cyste of het etteren van een abces, want zelfs de acute gevoeligheid kan worden verward met irritatie van de urethra.

Als gevolg hiervan wordt skenitis vaak verkeerd gediagnosticeerd als een UWI of wordt de diagnose niet gesteld naast terugkerende UWI. Omdat sommige antibiotica voor UWI’s skenitis met succes kunnen behandelen zonder dat het ooit correct is vastgesteld, denken sommige onderzoekers nu dat skenitis veel vaker voorkomt dan eerder werd gedacht.

Welke organismen veroorzaken Skenitis?

Veel verschillende organismen kunnen de skeneklieren infecteren. Zoals eerder vermeld, wordt skenitis vaak veroorzaakt door een van de volgende organismen:

• Gonorroe is een seksueel overdraagbare infectie die meestal het eerst voorkomt in de vagina.
• E. coli, die leeft in de darmen en uitwerpselen van gezonde mensen en dieren, maar die kan migreren naar de urinewegen en een infectie kan veroorzaken
• Vaginale flora, wat de organismen beschrijft die in de vagina voorkomen

Opgemerkt moet worden dat de bacteriën die skenitis veroorzaken in een urinekweek naar voren kunnen komen als het monster het begin van de urinestraal bevat. Richtlijnen voor het testen van UWI’s vereisen over het algemeen een urinemonster in het midden van de urinestraal.

De logica achter het afnemen in het midden van de stroom is dat het minder waarschijnlijk is dat het monster besmet is door bacteriën die op de huid leven, omdat deze onmiddellijk worden weggespoeld wanneer het urineren begint. In het geval van skenitis zal dit waarschijnlijk ook het bewijs wegspoelen.

Urethraalsyndroom of urethrastenose verwijst naar een verzameling symptomen waarbij geen specifieke oorzaak (bv. bacteriële infectie) kan worden vastgesteld. Hoewel skenitis het meest letterlijke vrouwelijke equivalent is van prostatitis, wordt het, zoals eerder besproken, zelden gediagnosticeerd.

Daarom wordt het urethrale syndroom vaak informeel beschouwd als het vrouwelijke equivalent van mannelijke prostatitis vanwege de vergelijkbare symptomen, ook al zijn ze anatomisch niet parallel.

Interessant is dat ongeveer de helft van de mannen in hun leven te maken krijgt met prostatitis en dat een antibioticabehandeling slechts in 35% van de gevallen van chronische prostatitis succesvol is.

Dit betekent dat plasklachten zoals frequentie, aandrang, pijn bij het plassen en daarmee gepaard gaande bekken- en lage rugpijn zowel bij mannen als vrouwen voorkomen, maar verschillende oorzaken kunnen hebben.

Urethraalsyndroom en interstitiële cystitis zijn beide uitsluitingsdiagnoses. Een uitsluitingsdiagnose wordt gesteld wanneer een specifieke groep symptomen aanwezig is, maar de onderliggende oorzaak onbekend is en de typische factoren zijn uitgesloten.

Urethraalsyndroom en interstitiële cystitis hebben veel van dezelfde symptomen, met als enige klinische verschil blaasontsteking.

Symptomen van urethra syndroom zijn onder andere:

• Nocturie (vaak plassen, vooral ’s nachts)
• Frequentie (vaak urineren op elk moment)
• Urgentie (de vaak plotselinge en soms overweldigende behoefte om te plassen, zelfs als er weinig of geen urine in je blaas zit)
• Urgentie-incontinentie (waarbij de behoefte om te plassen zo dringend is dat je niet in staat bent om naar het toilet te gaan voordat er een kleine of grote hoeveelheid urine uitloopt)
• Dysurie (pijn bij het plassen)
• Pijn in de onderrug, onderbuik en/of genitaliën
• Dyspareunie (pijn tijdens of na het vrijen)
• Microscopische hematurie (een zeer kleine hoeveelheid bloed in je urine)
• Terminale of initiële hematurie (het verschijnen van bloed uitsluitend aan het einde of het begin van je urinestraal)
• Nadruppelen (waarbij een kleine hoeveelheid urine weglekt nadat je klaar bent met plassen)
• Aarzeling (moeite met plassen)
• Het gevoel dat je je blaas niet volledig kunt legen
• Onderbroken urinestraal (waarbij je urinestraal meerdere keren start en stopt op een manier waar je geen controle over hebt)

Wordt het urethrale syndroom veroorzaakt door een infectie?

Je zult merken dat veel van de bovenstaande symptomen ook geassocieerd worden met terugkerende urineweginfecties (rUTI) en ook beschreven worden in de symptomen die deel uitmaken van interstitiële cystitis (IC).

Zoals eerder vermeld, is cystitis, of blaasontsteking, het enige symptoom dat ontbreekt in de lijst met urethrale syndromen dat wel voorkomt bij zowel rUTI als IC.

Omdat blaasontsteking niet geassocieerd wordt met urethra syndroom, beweren sommige onderzoekers dat de overgrote meerderheid van urethra syndroom gevallen in feite skenitis gevallen zijn.

Maar omdat artsen de klieren van Skene meestal niet lichamelijk onderzoeken via de vagina, worden de kenmerkende acute gevoeligheid en mogelijk infectiegerelateerd slijm vaak gemist.

Als bij jou het urethrale syndroom is vastgesteld of als je vaak urethrale klachten hebt, kan het de moeite waard zijn om je arts te vragen een manueel onderzoek te doen naar skenitis. Het urethrale syndroom kan het gevolg zijn van een infectie en kan baat hebben bij directe antimicrobiële injecties.

Omdat skenitis en rUTI niet de enige oorzaken zijn van deze symptomen, hebben we ook 5 van de meest voorkomende oorzaken behandeld, naast enkele minder bekende mogelijkheden in ons artikel over symptomen van de lagere urinewegen.

Eén oorzaak van het niet-bacteriële urethra syndroom kan een allergieachtige reactie zijn die zich presenteert als een ontsteking in het urethrale gebied. In deze situatie kunnen mensen verlichting vinden met een beperkt dieet (over het algemeen geen cafeïne, alcohol en gekruid voedsel) en antihistaminica.

Skenitis kan ook een trigger zijn voor vulvodynie. Vulvodynie verwijst naar pijn of ongemak en soms ontsteking van de vulva (de uitwendige genitaliën rond de vagina) die langer dan drie maanden aanhoudt.

Net als interstitiële cystitis en urethra syndroom is vulvodynie een uitsluitingsdiagnose. Volgens sommige onderzoeken heeft 16% van de vrouwen last van vulvodynie.

Symptomen van vulvodynie zijn gevoelens van steken, branden, jeuken, steken, irritatie of rauwheid en kunnen zich voordoen in elk vulvagebied. Deze symptomen kunnen optreden, maar dat hoeft niet, als reactie op aanraking (zoals tijdens het vrijen of bij het gebruik van een tampon).

Sommigen die last hebben van vulvodynie hebben alleen op bepaalde momenten klachten, zoals vlak voor de menstruatie of na geslachtsgemeenschap, terwijl anderen klachten hebben ongeacht externe factoren.

Daarnaast kan de individuele ervaring van vulvodynie in termen van symptomen, frequentie, intensiteit en episodisch voorkomen fluctueren.

Net als chronische plasklachten kan vulvodynie een dramatische invloed hebben op de stemming en het stressniveau, het zelfbeeld, seksueel genot en gedrag, romantische relaties, het vermogen om deel te nemen aan verschillende lichamelijke of sociale activiteiten en de algehele kwaliteit van leven.

Vulvodynie en interstitiële cystitis zijn vaak comorbide (komen samen voor), waarbij studies aantonen dat ongeveer een kwart van de mensen met interstitiële cystitis ook vulvodynie heeft.

Zelfs zonder een officiële diagnose van een aandoening van de urinewegen, ervaren veel mensen met vulvodynie symptomen van de urinewegen zoals druk op of pijn van de blaas, frequentie en aandrang. Bovendien hebben mensen die dysurie (pijnlijk plassen) ervaren een grotere kans om vulvodynie te ontwikkelen dan mensen die dat niet hebben.

Wat veroorzaakt vulvodynie en hoe wordt Interstitiële cystitis veroorzaakt?

Men denkt dat vulvodynie en interstitiële cystitis (IC) bepaalde etiologische elementen (oorzaken) gemeen hebben. Ten eerste zijn overactieve mestcellen vaak aanwezig bij beide aandoeningen. Mastcellen zijn witte bloedcellen die de “eerste reactie” van het lichaam zijn tegen infecties, en ze veroorzaken ontstekingen.

Mastcellen zijn niet alleen betrokken bij chronische aandoeningen zoals de ziekte van Crohn en multiple sclerose, maar zijn ook verantwoordelijk voor allergische reacties. Mastcellen geven histamine af, waarvan is vastgesteld dat het de pijngevoeligheid verhoogt bij mensen met vulvodynie.

Op dit moment is er weinig bekend over de mogelijke betrokkenheid van overactieve mestcellen bij vulvodynie en blaasaandoeningen.

Ten tweede worden zowel vulvodynie als IC (en mogelijk het urethrale syndroom) geactiveerd door neuropathische pijn, waarbij de zenuwen die het gebied bedienen bij een lagere drempel dan normaal vuren.

Dit defecte zenuwgedrag kan, maar is niet noodzakelijk, het blijvende resultaat zijn van een plaatselijke (en “genezen”) verwonding of infectie zoals skenitis, en kan verergerd worden door ontstekingen. In de vrouwelijke anatomie delen het voortplantings- en urinewegstelsel veel van dezelfde zenuwbanen.

Ten slotte kunnen zowel vulvodynie als IC symptomen beïnvloed worden door hormonale schommelingen, zoals vlak voor de menstruatie.

Er is meer onderzoek nodig naar het mogelijke verband tussen vulvodynie, IC en skenitis. Het is echter aannemelijk dat deze aandoeningen op meerdere manieren met elkaar in verband kunnen staan.

Zoals gezegd wordt vulvodynie soms veroorzaakt door een infectie die leidt tot zenuwmisvorming. Niet alleen dat, maar de acute gevoeligheid en ontsteking van skenitis kan theoretisch worden verward met vulvodynie.

Als je de diagnose vulvodynie krijgt maar denkt dat je misschien skenitis hebt, kan een gesprek met je arts nuttig zijn.

Bekijk hier het interview met Dr. Maria Uloko waarin ze vulvodynie en andere bekkenpijn bespreekt.

Een grondig bekkenonderzoek omvat palpitatie (masseren) van de voorste (voorste) vaginawand waar de klieren van Skene zich bevinden. Dit onderzoek kan resulteren in de ontdekking van skenitis, omdat er afscheiding uit het abces kan komen of een cyste kan worden gevoeld.

Als je arts echter denkt dat je een UWI hebt, krijg je mogelijk geen bekkenonderzoek en wordt je in plaats daarvan alleen gevraagd om een urinemonster te geven.

Hoewel er een kans is dat bacteriën van geïnfecteerde Skene’s klieren in het monsterpotje terechtkomen, zijn urinetesten geen betrouwbare methode om skenitis op te sporen en er bestaat geen standaardtest voor de bacteriële belasting in vrouwelijk ejaculaat.

Als je denkt dat je skenitis hebt, kun je met je huisarts of een uroloog of urogynaecoloog praten die ervaring heeft met het behandelen van skenitis en hem vragen om specifiek naar je skeneklieren te kijken.

Behandeling van skenitis

Zoals eerder besproken kunnen sommige gevallen van bacteriële skenitis verkeerd worden gediagnosticeerd als urineweginfectie en positief reageren op de voorgeschreven orale antibiotica.

Een antibioticum is echter alleen effectief bij een bacteriële infectie in de klieren van Skene als het door het weefsel heen kan dringen. Daarom zullen een aantal antibiotica die worden voorgeschreven voor UWI’s skenitis niet succesvol behandelen, omdat ze niet doordringen in het klierweefsel maar alleen actief zijn in de urine.

De behandeling van skenitis vereist doorgaans ook een langere antibioticakuur dan de kuur die wordt voorgeschreven voor een ongecompliceerde UWI – over het algemeen vier tot zes weken. Deze antibioticakuur is meer vergelijkbaar met een antibioticakuur voor prostatitis dan voor UWI.

Symptoombehandeling bij acute skenitis bestaat uit warme, vochtige kompressen en zitbaden.

Behandeling van de kliercyste van Skene

Een Skene’s kliercyste of abces wordt meestal behandeld met orale antibiotica. Als het niet reageert, kan een chirurgische ingreep nodig zijn.

Het abces kan chirurgisch worden gedraineerd via naaldaspiratie of via een kleine incisie bij de klieropening, waarbij de randen kunnen worden dichtgeschroeid voor een continue doorsijpeling. Deze procedure wordt meestal uitgevoerd met een plaatselijke verdoving.

Als abcessen of cysten in de Skene klier steeds terugkomen, kan dit het risico op een kwaadaardige tumor verhogen en kan verwijdering van de Skene klier worden overwogen.

De juiste ondersteuning vinden voor urinewegsymptomen

Skenitis kan, net als elk ander urinewegprobleem, een dramatische impact hebben op je mentale welzijn. Naast de acute pijn en het ongemak van de lichamelijke symptomen, kan het leiden tot depressie en angst; het kan je zelfvertrouwen beïnvloeden; het kan de activiteiten beperken waar je je prettig bij voelt of waar je vertrouwen in hebt om fysiek of sociaal aan deel te nemen; en het kan van invloed zijn op je seksuele plezier en bijgevolg ook op je romantische relaties.

Als u worstelt met de emotionele tol die chronische of terugkerende skenitis eist, wilt u misschien een gezondheidspsycholoog raadplegen. Een goede plek om te beginnen is onze serie video-interviews met Dr. Sula Windgassen, een gezondheidspsycholoog met haar eigen ervaring met chronische UWI.

Het kan ook nuttig zijn om lid te worden van een Facebook-ondersteuningsgroep, zoals de Bartholin and Skene Gland Cyst Support Group. Je kunt om inzichten vragen van anderen die met skenitis te maken hebben gehad om te leren hoe je een specialist kunt vinden die je misschien kan helpen.

Bovendien behandelen chirurgen die meewerken aan onderzoeken vaak rechtstreeks patiënten. Het doorbladeren van onderzoeksartikelen over het onderwerp skenitis kan dus een andere manier zijn om antwoorden te vinden. Natuurlijk bent u altijd welkom om uw verhaal met ons te delen door hieronder te reageren!

Ga voor antwoorden op veelgestelde vragen over chronische en terugkerende UWI naar onze pagina met veelgestelde vragen.